Terugblik: inspiratiebijeenkomst Passende zorg en educatie
Ouders, zorgaanbieders, onderwijsprofessionals en andere deskundigen kwamen op 27 februari samen in Utrecht tijdens de inspiratiebijeenkomst Passende zorg en educatie. Drie initiatieven die het ‘anders doen’ vertelden over hun aanpak, en er werd nagedacht over de vraag: Hoe help je kinderen die vastlopen in het onderwijs te ontwikkelen op een manier die bij hen past?
Aanleiding
Elke Buis en Ingrid Claassen van programma OPaZ lichtten kort toe wat het programma inhoudt en vertelden waarom deze bijeenkomst is georganiseerd:
- Uit eerdere bijeenkomsten rond persona Sem - die thuiszittende jongeren representeert - bleek dat er behoefte was aan meer verdieping en inspirerende voorbeelden van maatwerkoplossingen voor complexe casussen waarin zorg en educatie elkaar raken.
- In het najaar van 2019 heeft OPaZ een enquête gehouden over twijfelachtige diagnosen 'verstandelijke beperking' bij mensen met autisme die niet of weinig spreken. De resultaten van de enquête maken duidelijk dat er oprechte en terechte zorgen zijn over de manier waarop de uitslag van een IQ-test kan leiden tot niet-passende zorg en educatie.
Na de inleiding presenteerden ‘thuiszittersinitiatieven’ Brilliant Future Kids, Autismecentrum 2Play en Linawijs zich. Brilliant Future Kids heeft de aanzet gegeven tot deze bijeenkomst met de bedoeling dat er meer samenwerking zou kunnen ontstaan tussen de ongeveer 70 initiatieven in de diverse regio's om inspiratie uit te wisselen en krachten te kunnen bundelen in een groter landelijk of regionaal samenwerkingsverband.
Brilliant Future Kids
Brilliant Future Kids is een autismecentrum voor talentontwikkeling voor jongeren met een normaal tot hoog IQ van 12 tot 23 jaar in Amsterdam. Het initiatief is kleinschalig en heeft een vast team van zorgprofessionals en docenten in samenwerking met professionals uit de ICT- en creatieve sector. Initiatiefnemer Tamara Miranda en Brilliant Parents ambassadeur Inge Gieskes lichtten het initiatief toe.
Het idee voor Brilliant Future Kids is afkomstig uit Tamara’s eigen situatie. Haar zoon heeft McDD (Multiple complex Developmental Disorder): een vorm van autisme waarbij het kind het heel lastig vindt om met de eigen emoties en gedachten om te gaan. Na 8 scholen en onderwijsvormen te hebben geprobeerd kwam haar zoon thuis te zitten en besloot Tamara zelf een oplossing te ontwikkelen. Niet alleen voor haar eigen zoon, maar ook voor andere kinderen met autisme voor wie geen passende oplossing bestaat.
Brilliant Future Kids onderhoudt contact met het onderwijs en de jeugdzorg, maar is geen school. Bij Brilliant Future Kids volgen jongeren niet het bestaande curriculum, maar kunnen zij zich ontwikkelen in datgene waar zij goed in zijn. Tamara: “Op school moet je een minimum aantal vakken halen voor je diploma binnen een bepaald tijdsbestek. Voor sommige jongeren is dit niet haalbaar. Zij blinken vaak wel uit in bepaalde interesses zoals programmeren, tekenen of ontwerpen. Wij werken samen met het creatieve bedrijfsleven om onze leerlingen in hun eigen tempo op te leiden in iets waar zij mogelijk hun toekomstig beroep van kunnen maken. Je hebt tegenwoordig skills nodig, geen papiertjes.” Alle jongeren bij Brilliant Future Kids bouwen hun eigen portfolio op. Zo hoopt Tamara jongeren te begeleiden naar een baan in het creatieve domein.
"Je hebt tegenwoordig skills nodig, geen papiertjes."
“Maar hoe garandeer je in zo’n situatie toch structuur?” klonk het uit de zaal. Structuur is niet het eerste waar Brilliant Future Kids zich op richt, juist het aansluiten op de passie, het tempo en de innerlijke structuur van de jongere staat voorop. Wel is er een opzet voor een dagprogramma; in de ochtend starten met een groepsles op het eigen niveau van de leerlingen en in de middag ruimte voor leerlingen om één-op-één of in een team te werken met een eigen creatief docent. Naar verwachting start Brilliant Future Kids in september 2020.
Autismecentrum 2Play
2Playwas een centrum voor kinderen met autisme. In 2020 zijn de activiteiten gestaakt.
Op 2 locaties in Alphen aan den Rijn biedt 2Play een integraal aanbod van zorg en onderwijs, waarbij rekening wordt gehouden met de individuele mogelijkheden van het kind en het gezin. De doelstelling: zorg en onderwijs op individuele basis bieden waar nodig, en in groepsverband en op school waar mogelijk. Dit doet 2Play in samenwerking met onderwijspartner Horizon. Sonja Toet en Annemie Spreij lichtten de werkwijze toe.
De kinderen bij Autismecentrum 2Play hebben bijna allemaal een diagnose autisme in combinatie met een gemiddeld tot hoog IQ en zijn tussen de 6 en 18 jaar oud. Als kinderen bij het autismecentrum komen, vindt eerst een overleg plaats om de behoeften en wensen van het kind en de ouders in kaart te brengen. “De samenwerking met ouders is vooraf én als een kind al bij ons is super belangrijk,” vertelt Sonja. “Ouders kennen hun kind het beste, en daarom is het belangrijk dat we goed naar ze luisteren. Zij moeten achter onze aanpak staan. Als kinderen zich thuis en veilig voelen bij ons, dan komen ze tot ontwikkeling. Soms komt het voor dat er in gezinnen een verstoorde band tussen ouder en kind ontstaat vanwege de hulpverlenende rol die ouders lange tijd op zich hebben moeten nemen. Wij zien dat dit vaak niet anders kan. Door kinderen weer grond onder hun voeten te bieden helpen we ouders hun kind weer wat meer los te durven laten. Wanneer kinderen zich veilig voelen, kunnen ouders ontspannen en hun hulpverlenersrol verruilen voor een stabiele ouder-kindrelatie.”
Autismecentrum 2Play werkt vanuit de methode Contactgericht Spelen en Leren (CSL). Hierin is veel aandacht voor werken vanuit contact. Er is veel aandacht voor prikkelverwerking, executieve functies en dyspraxie. Op deze gebieden valt de doelgroep vaak uit op scholen.
Als zorg-onderwijsinstelling heeft 2Play te maken met verschillende protocollen. Daar gaan ze zo flexibel mogelijk mee om. Sonja: “Belangrijke waarden zijn in de protocollen opgenomen, maar de manier waarop daar in de uitvoering invulling aan wordt gegeven staat niet vast. Zo zijn we in staat om toch maatwerk te leveren voor ieder kind individueel.” Bij 2Play volgen leerlingen geen vaste leerlijn. Ze volgen onderwijs op hun eigen niveau. Dat kan per vak verschillen. Een kind kan het vak rekenen bijvoorbeeld volgen op groep 3 niveau, terwijl biologie op HAVO-niveau wordt gevolgd. Daarnaast zorgen de medewerkers van 2Play ervoor dat de kinderen geen tijds- en prestatiedruk ervaren. “We gaan ervanuit dat ieder kind zich kan ontwikkelen, maar dat ze de ruimte moeten krijgen om dat op hun eigen manier en tempo te doen. Of een kind druk ervaart heeft alles te maken met onze attitude als begeleiders en leerkrachten. Wij stralen uit dat het niet uitmaakt hoe snel of goed je in iets bent. Druk staat ontwikkeling in de weg.”
"Het maakt niet uit hoe snel of goed je in iets bent. Druk staat ontwikkeling in de weg."
2Play is opgericht als B.V. Die vorm biedt de organisatie ruimte om snel beslissingen te nemen. Maar het Autismecentrum ervaart ook knelpunten. Die zitten met name op het gebied van financiering en op het eerder genoemde spanningsveld tussen enerzijds het zo lang mogelijk laag houden van tijds- en prestatiedruk en anderzijds het navolgen van de zorgplannen. Vaak nog wordt gedacht er in tijdspaden waarin je doelen moet behalen en de focus ligt meestal op terugkeer naar school, in plaats van op ontwikkelen naar de eigen mogelijkheden. Daardoor blijft er altijd een visieverschil met gemeenten, die gericht op resultaat en opbrengsten werken. Ten slotte is het vaak lastig om voor kinderen die 18 worden een passende vervolgplek te vinden, waar de ontwikkeling door kan gaan.
Linawijs
Ten slotte lichtte Marieke Stolte van stichting Linawijs, een ontwikkelplek voor kinderen met autisme, toe hoe zij werken vanuit hun theorie van de ontwikkelingsboom.
Marieke: “In onze ontwikkelingsboom kun je zien dat we op drie domeinen werken. Het sensorisch integratiedomein (prikkelverwerking) in de wortels, de emotionele ontwikkeling in de stam, en de cognitieve ontwikkeling in de kruin. Een gemiddeld kind ontwikkelt vanuit de wortels naar de stam, en vervolgens naar de kruin. Als de wortels en de stam er klaar voor zijn gaat een kind naar school, waar het onderwijs bijdraagt aan de cognitieve ontwikkeling. Zo ontstaat er een gezonde boom. Maar bij kinderen met autisme gaat dat vaak anders. Bij hen zijn de wortels en stam vaak nog niet sterk genoeg. Wanneer zij in het reguliere onderwijs te weinig ondersteuning krijgen op de wortels en de stam, ontstaan er dikwijls topzware boompjes, die uiteindelijk omvallen.”
"Wanneer kinderen met autisme te weinig ondersteuning krijgen op het sensorisch integratiedomein en emotionele ontwikkeling ontstaan er topzware boompjes, die uiteindelijk omvallen."
Bij Linawijs wordt daarom niet alleen ingezet op de cognitieve ontwikkeling, maar worden de drie domeinen integraal opgepakt. Alles is namelijk met elkaar verbonden. Sommige kinderen zijn nog niet toe aan traditioneel onderwijs in een klassikale setting. Ze hebben bijvoorbeeld ook eerst ruimte nodig om hun eigen lichaam te leren aanvoelen en gebruiken. Kinderen met autisme die ruimte bieden is belangrijk omdat ze, als ze hun lijf niet goed aanvoelen, emoties ook minder goed aanvoelen bij zichzelf. Dat heeft invloed op hun emotionele ontwikkeling, en daarmee ook op de cognitieve, want alles volgt op elkaar en sluit aan bij elkaar. “In zorg- en onderwijsland worden de drie domeinen nog te vaak los van elkaar gezien,” stelt Marieke.
- Lees meer over Linawijs in het eerder verschenen artikel ‘Een ontwikkelplek voor kinderen met autisme’ of op de website van stichting Linawijs.
In discussie
Na afloop van de drie presentaties was er ruimte voor discussie. Mensen uit de zaal konden hun vragen direct stellen aan de verschillende initiatiefneemsters. Onderwerpen als financieringsmogelijkheden, de keuze voor kleinschaligheid, wachtlijsten en personeelsproblemen kwamen aan bod. Initiatieven vormgeven kan op allerlei manieren, maar over één ding waren we het eens: onderwijs anders inrichten is als ‘dansen met het systeem’.