Samenwerken met ouders in de ggz

Familie en vrienden van cliënten in de geestelijke gezondheidszorg verdienen meer aandacht. Sabina van den Hoek, casemanager bij ABC Altrecht, legt uit hoe belangrijk het is om samen met naasten op te trekken en geeft tips om ‘familiebeleid’ vorm te geven.

Sabina van den Hoek
Sabina van den Hoek

Bij ABC Altrecht kunnen jongeren met psychoses of andere psychische kwetsbaarheden én hun naasten terecht voor hulp. “Al zolang we bestaan, staat in onze visie dat familie betrokken moet zijn bij onze jongeren. Ze kennen de jongeren goed en zijn vaak hun grootste steunpilaar. Daarnaast hebben psychiatrische klachten een grote impact op naasten”, vertelt Sabina van den Hoek.

Aandacht voor naasten

“Naasten van mensen met een psychische aandoening willen en moeten worden gezien als volwaardig deelnemer in het zorgproces”, vindt ook Margriet Paalvast van MIND, koepelorganisatie in de ggz: “Instellingen stellen de zorg van de cliënt vaak voorop en hebben te weinig aandacht voor het sociale netwerk, terwijl dat juist zo belangrijk is. Naasten kunnen niet alleen de zorg overnemen, bijvoorbeeld in afwezigheid van de behandelaar, maar het is ook belangrijk dat de familie meegaat in de ontwikkeling van het kind. Zodra de crisis voorbij is, kan een gezin de draad weer oppakken en hoeft er niet een periode ‘ingehaald’ te worden”. Om het familiebeleid meer aandacht te geven, heeft MIND het keurmerk Familieminded gelanceerd.

ABC Altrecht behaalde eind 2019 als eerste instelling de derde ster: de hoogst haalbare score van het keurmerk. Van den Hoek licht toe wat cliënten en hun naasten daar in de praktijk van merken: “Al bij de intake vragen we cliënten om iemand mee te nemen. Hoe sneller je naasten betrekt, hoe makkelijker het is om ze betrokken te houden. Daarnaast nodigen we naasten altijd uit bij de bespreking van de behandelplannen en kunnen ze ons 24 uur per dag bereiken. Verder krijgen ze een familiecoach ter ondersteuning, uitleg over psychoses in psycho-educatiegroepen en worden er thema-avonden georganiseerd bijvoorbeeld over ‘eigen regie versus overnemen’ of ‘motiverende gespreksvoering’ .

Gelijkwaardigheid

De informatieve bijeenkomsten hebben een mooi neveneffect: “We merken dat naasten het fijn vinden om met elkaar in contact te komen. In een van onze groepen, de Mc Farlane groep, gaan gezinnen met elkaar in gesprek en reageren ze op elkaar waardoor een hele goede dynamiek ontstaat.” Een laatste ontwikkeling is de zogeheten Peer-supported Open Dialogue (POD): “In zo’n netwerkgesprek praten naasten van een cliënt met elkaar. Speciaal opgeleide medewerkers van ABC Altrecht faciliteren het gesprek; niet vanuit hun hulpverlenersrol maar als gelijkwaardige gesprekspartners die ook zelf hun eigen kwetsbaarheden en emoties mogen laten zien.”

Helaas lukt het niet altijd om naasten ‘aan boord te krijgen’. Van den Hoek: “Sommige families willen niets met de behandeling te maken hebben, soms wil een jongere niet dat we zijn familie bellen. Natuurlijk luisteren we daarnaar, maar we stellen altijd de vraag: Wie kan er wél voor jou zijn? Geen enkel mens hoort alleen te staan.”

Klik hier voor meer informatie over het programma Familieminded.

Zo betrek je naasten bij de behandeling

5 tips van Sabina van den Hoek

  • Zorg dat je laagdrempelig bereikbaar bent voor naasten.
  • Neem het betrekken van naasten op in je visie. Zo wordt het continu een aandachtspunt, ook van het management.
  • Creëer een aanbod voor familie, zoals een coach en educatieve groepsgesprekken.
  • Spreek collega’s aan op het familiebeleid. Laat het terugkomen in alle vergaderingen en overleggen. Stel bijvoorbeeld de vraag: is er al contact met de familie geweest?
  • Hou vol! Sommige situaties zijn moeilijk; naasten kunnen bijvoorbeeld andere belangen hebben. Uiteindelijk merk je dat het betrekken van naasten écht zijn vruchten afwerpt.

Dit artikel is onderdeel van het OPaZ magazine 'De Aanpakkers'. Een volledig overzicht van de artikelen is te vinden in het voorwoord van programmamanager Elke Buis.