Zorgzame buurten in Rotterdam West
Het begon met een wijkontmoeting en groeide uit tot een stichting die een variëteit aan programma’s aanbiedt. Denk aan: aanschuifmaaltijden, een klussendienst, hulp bij schulden en een radio podcast. Met stichting Zorgvrijstaat verbindt Dennis Lohuis met zijn collega’s bewoners in Rotterdam West met elkaar. Om zo te werken aan buurten waar men voor elkaar zorgt. Zorgzame buurten ook wel genoemd.
Dit jaar volgt OPaZ door middel van actieonderzoek acht verschillende regionale initiatieven die het nét een beetje anders doen als het gaat om complexe zorgvragen. Stichting Zorgvrijstaat onderzoekt wat de waarde van hun activiteiten is om zo makkelijker het gesprek over financiën met partijen als de gemeente aan te gaan.
Van verzorgingsstaat naar participatiestaat
Dennis is social designer en houdt zich bezig met maatschappelijke vraagstukken. “Ik probeer lastige, grote vraagstukken als eenzaamheid duidelijk te maken door er acties aan te hangen, of praktische, kleine oplossingen voor te bedenken.” In 2013 ontmoette Dennis Alexander Hogendoorn in de Leeszaal Rotterdam West, een ontmoetingsplaats voor bewoners. Beide mannen hebben grote interesse in de veranderingen in de zorg die op dat moment plaatsvinden.
Een deel van de taken van de Rijksoverheid werd overgedragen aan gemeenten. Gemeenten waren vanaf dat moment verantwoordelijk voor jeugdzorg, ouderenzorg en sociale werkvoorzieningen. Om zo de zorg dichter bij de burgers te organiseren, zelfredzaamheid te bevorderen en onderlinge hulpverlening te stimuleren. De verzorgingsstaat veranderde naar een participatiestaat, wat gepaard ging met meer eigen verantwoordelijkheid van mensen zelf. Dit betekende een grote cultuurverandering. Dennis en Alexander bespraken wat de decentralisatie voor bewoners in de praktijk betekenende. “We zagen kansen in het helpen van mensen om beter voor elkaar te zorgen.” Zo ontstond Zorgvrijstaat.
Een wijkontmoeting
“Het eerste wat we deden was een wijkontmoeting organiseren”, vertelt Dennis verder. Een ontmoeting met bewoners, verschillende initiatieven en de gemeente. “We wilden mensen met elkaar in gesprek laten gaan over vragen als: Wat is voor elkaar zorgen? Hoe kunnen we elkaar helpen? Wat doe je wel en niet voor elkaar? We zochten daarin de grenzen in het zorgen voor elkaar op”, legt Dennis uit. Wanneer er een meningsverschil in het gesprek ontstond, werd daar een vraag van gemaakt en op een sandwichbord geschilderd. Met alle vragen van die avond gingen de 60 aanwezigen de straat op en spraken verschillende voorbijgangers aan. “Zou jij voor mij boodschappen doen als ik mijn been breek? Het gesprek dat op politiek niveau al werd gevoerd, werd die dag ook op straat tussen bewoners gevoerd.”
Het bleek dat mensen weinig nadachten over vragen als deze. “Dat is niet gek, want we leefden lange tijd in een verzorgingsstaat. Het gebeurt niet zomaar automatisch dat bewoners voor elkaar gaan zorgen.” Door deze vragen en het gesprek onderling te laten plaatsvinden, wordt het duidelijker wat wel en niet kan, en wanneer hulp nodig is van bijvoorbeeld de gemeente.
Verbinden en versterken
Zo werd de kracht van Zorgvrijstaat steeds duidelijker: verbinden en versterken. Dennis, Alexander en de andere initiatiefnemers leggen verbindingen tussen buurtbewoners en proberen zo per buurt een lokaal netwerk op te zetten. Daarbij is de stichting de tussenschakel tussen bewoners en verschillende instanties, zoals gemeenten of woningcorporaties. Ze begonnen met aanschuifmaaltijden. “Op verschillende plekken wordt er meerdere malen per week in de buurt voor bewoners gekookt. Voor bijvoorbeeld €3,50 krijgen de bewoners een gezonde en lekkere maaltijd voorgeschoteld.” Naast goed eten, zorgen de aanschuifmaaltijden ook voor het samenbrengen van bewoners, goede gesprekken en gezelligheid.
Naast de aanschuifmaaltijden voert Zorgvrijstaat ook kleine woningaanpassingen uit die mensen niet via gemeente, wooncorporaties of door vrienden of familie geregeld krijgen. “We plaatsen bijvoorbeeld wandbeugels of verhoogde toiletten.” Sinds kort is er ook Radio Zorgvrijstaat. “Een wekelijkse podcast waarin je als bewoner op de hoogte wordt gesteld van allerlei activiteiten waaraan je mee kunt doen, of waar je heen kunt gaan voor hulp”, vertelt Dennis enthousiast. “Denk aan hulp bij moeilijke brieven.”
Actieonderzoek
Wat leren jullie door het actieonderzoek? Dennis: “Door het actieonderzoektraject leren we wat de waarde is van onze activiteiten of het aankaarten van problemen.” Met een maatschappelijke kosten baten analyse brengt Dennis in kaart welke problemen spelen in de buurt, wat deze problemen de gemeente zouden kosten en wat de kosten zijn van hun oplossingen. “De analyse maakt duidelijk wat onze toegevoegde waarde is voor de wijk en gemeente. Daardoor wordt het gesprek over wat onze activiteiten waard zijn met de gemeente beter mogelijk.” Door hun toegevoegde waarde in kaart te brengen, wordt het ook voor andere partijen als woningcorporaties duidelijk waarom zij moeten investeren in projecten of ideeën.
“Een andere zeer belangrijke waarde van het actieonderzoektraject, is het ontmoeten van de andere deelnemers en leren van hun kennis en ervaringen”, vertelt Dennis. "Meekrijgen hoe zij omgaan met verschillende situaties, problemen en nieuwe oplossingen bedenken is zeer waardevol. De opgave voor de komende tijd is kijken hoe we mensen nog meer kunnen helpen bij hun ontwikkeling. Hoe we een habitat kunnen creëren waarin je jezelf en je initiatief kunt ontwikkelen.”