Adempauze bij respijthuis Frits
Bij respijthuis Frits in Baarle Nassau kunnen mensen met een ontwrichtende ervaring een of twee weken op adem komen. Een indicatie of verwijzing is daarvoor niet nodig: iedereen boven de 18 jaar is welkom. Locatiecoördinator Huub Goosen vertelt over dit bijzondere initiatief dat alleen kon slagen door een goede samenwerking met gemeentes en de woningbouwcorporatie.
Terwijl hij enthousiast praat over de totstandkoming van het unieke Fritshuis, gidst Huub Goosen ons door alle vertrekken van het logeerhuis op het prachtige landgoed Cruyshof. Tot 2004 hadden Franciscaner broeders hier hun zelfvoorzienende gemeenschap, tegenwoordig biedt de plek in de bossen van Baarle Nassau een tijdelijk onderdak aan maximaal twaalf mensen die ‘eventjes thuis weg willen’ omdat het leven ze te veel wordt, bijvoorbeeld door een scheiding, sterfgeval, burnout, ontslag of psychische problemen. Door mensen midden in de natuur een time-out te bieden om hun gedachten en gevoelens op een rijtje te zetten, kan een opname of langdurige zorg voorkomen worden, zo is de gedachte. Iedereen is er welkom, zonder indicatie of verwijzing. Het logeerhuis dankt zijn naam aan een van de ezels van de Franciscaner broeders. “Als ezels even niet weten wat ze moeten doen, blijven ze stilstaan. Onze gasten doen dat ook", legt Goosen uit.
Geen zorginstelling
Frits is een initiatief van Fameus, een onderdeel van ggz-instelling Breburg. “Toch is het Fritshuis geen zorginstelling”, zegt Goosen. “Er werken hier ervaringsdeskundigen, geen hulpverleners. Wij hebben gasten, geen cliënten. We bieden geen behandeling, maar een plek om even bij te komen aan degenen die dat nodig hebben. Ik zeg wel eens dat we eelt bovenop onze handen hebben, want we proberen zoveel mogelijk op onze handen te zitten. We willen de reflex voorkomen om tóch in de hulpverlenersrol te schieten. Maar als je dat doet, kunnen mensen zichzelf niet meer helpen. En juist dat vinden we belangrijk. We oordelen niet en geven mensen zoveel mogelijk vrijheid om ‘gewoon te zijn’ in een regelarme omgeving. We hebben geen vast dagprogramma waar mensen aan moeten deelnemen, geen strenge huisregels. Wel nodigen we mensen uit om mee doen met het dagelijkse leven en klusjes in en om het huis op te pakken. Er ‘moet’ echter niks. Wij geloven in zelfregulering; het toepassen van ongeschreven wetten.”
Levensreddend
Dat juist een ongedwongen plek als Frits, zonder protocollen, richtlijnen, behandeldoelen en –plannen een grote impact kan hebben, wordt duidelijk als filosofiestudente Wietske vertelt hoe de vrijheid van het Fritshuis haar leven heeft gered. Na een nacht op de High Intensive Care van de crisisdienst wilde ze naar huis om daar te sterven: “Toch wilde mijn vriendin nog één ding proberen. Het crisisteam had het Fritshuis genoemd. Zonder enig idee wat het was, pakte ze de telefoon. Ik was dezelfde middag nog welkom en ging er zonder hoop gewoon maar zitten omdat ik het mijn omgeving beloofd had. Het contrast met de intensive care was groot. Niemand kwam me uit bed halen, niemand kwam om me te confronteren, te helpen of medicijnen voor te schrijven. Het was nu aan mij. Mijn keuze.” En juist die vrijheid heeft haar leven gered vindt ze: “Een beetje zuurstof, het meest fundamentele wat een mens nodig heeft, is wat Frits mij gaf.”
Samenwerking
Frits is het gevolg van een mooie samenwerking tussen Breburg, de gemeentes Baarle-Nassau, Breda en Tilburg, woningbouwcorporatie Leystromen en Zorgbelang. “De projectgroep is vrij uniek”, vindt Goosen. “Alle partijen geloven echt in Frits, terwijl hun belangen niet overeenkomen. Breburg speelde in 2013 al met het idee voor respijtzorg. Door de verschuiving in de ggz naar meer ambulante zorg, kwamen er steeds minder plekken in klinieken beschikbaar, en dan alleen voor mensen die al in een diepe crisis zaten. Daarnaast namen de wachtlijsten toe. Met respijtzorg voorkom je dat mensen in een diepe crisis komen en je ontlast de wachtlijsten”.
Woningbouwcorporatie Leystromen keek er weer met een andere bril naar. Zij zagen dat huurders met verward gedrag of schuldenproblematiek soms zo ver afgleden dat een huisuitzetting nog de enige oplossing was. Ze berekenden dat een uitzetting van een moeder met twee kinderen de woningbouwcorporatie 60.000 euro kostte en de maatschappij zelfs drie ton. De gemeente Tilburg adviseerde Leystromen om hierover verder te praten met Breburg. Ook de gemeente zelf had een belang. Voor gemeentes betekent respijtzorg immers minder druk op de Wmo-voorzieningen.” De gesprekken leidden er uiteindelijk toe dat Leystromen zorgde voor een locatie en de gemeentes Breda en Tilburg voor subsidie vanuit de Wmo, van ZonMw kreeg Frits een onderzoekssubsidie.
Nieuwe inzichten
Met Wietske, die inmiddels twee keer bij Frits verbleef, gaat het inmiddels beter. “Door gesprekken met de mensen die hier werken en verblijven, door de omgeving, de rust, maar vooral de ademruimte, kon ik voor het eerst reflecteren en ontdekken dat ik me op een doodlopend pad bevond. Ik merkte dat ik inzichten kreeg en dat mijn gevoel terugkwam. Ik ging weer mogelijkheden zien. De natuur heeft daarin ook veel betekend. Iedere ochtend ging ik op bezoek bij Barry, het hangbuikzwijntje, om even te knuffelen. Daarna maakte ik een wandeling naar het grote meer hier in de buurt. Door mijn verblijf bij Frits ben ik tot het inzicht gekomen dat ik meer buiten in de natuur moet zijn. Inmiddels heb ik de kratten bier van mijn balkon gehaald en staan er nu plantjes. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe essentieel het bestaan van het Fritshuis is voor mij, maar ik geloof ook voor anderen. Alle inzichten over hoe ik tot mijn instorting ben gekomen, zijn mogelijk gemaakt door de ruimte die ik in het Fritshuis heb ervaren.”
Ook een respijthuis starten?
Begin alvast met deze adviezen van Huub Goosen:
- Begin met een visie op respijtzorg. “Wat ons betreft betekent dat vrijheid en eigen regie bieden en werken zonder indicatie.”
- Zoek een locatie in de natuur waar mensen anoniem kunnen verblijven. “Je kunt ook een respijthuis in de stad opstarten, maar dan liefst niet in te drukke buurt, zoals een uitgaanscentrum.”
- Zoek samenwerkingspartners voor de financiering. En bereid je voor op ‘moeilijke vragen’: “Preventie is nog steeds een lastig onderwerp, laat staan de financiering ervan. Door zo’n 180 casussen te bekijken, hebben we berekend dat we met onze preventie een financieel rendement behalen van zo’n 220%.”
- Kies de juiste mensen om op de locatie te werken. “Flexibiliteit is een belangrijke eigenschap. Een negen-tot-vijfmentaliteit werkt niet.”
Dit artikel is onderdeel van het OPaZ magazine 'De Aanpakkers'. Een volledig overzicht van de artikelen is te vinden in het voorwoord van programmamanager Elke Buis.