Complexe casuïstiek: (niet) passende zorg herkennen

Passende zorg is: zorg die werkt, waarbij de zorgvrager en zorgverlener samen beslissen. In de praktijk lukt dit niet altijd. Als je in zo'n situatie betrokken raakt, kan het helpen om te ontrafelen wie de zorg niet-passend vindt. De cliënt, de naasten, de zorgverlener of 'het systeem' van regels en financiering?

Match tussen vraag en aanbod

Professionals proberen de zorgvraag te matchen met het beschikbare zorgaanbod. Het risico is dat de keuze wordt begrenst door het aanbod dat er al is. Mensen die zorg nodig hebben denken niet vanuit bestaat aanbod, maar vanuit hun behoefte. Gelukkig is de match meestal goed te maken.

Complexiteit ontstaat als het standaard systeem geen goed antwoord heeft op de zorgvraag. Soms wordt de persoon dan toch 'in het systeem gepast'. De zorg past dan in het systeem, maar niet bij de persoon. Dit vergroot de kans op escalaties.

Wie bepaalt wat passende zorg is?

Zorg moet aansluiten bij de reële behoefte van de cliënt, stelt de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). Dit kan maatwerk vragen. Tegelijkertijd hebben zorgaanbieders de opdracht om veilige, doeltreffende en efficiënte zorg te leveren. Standaardisering kan daarbij nodig zijn.

Kwaliteit van leven

Kijkend vanuit de leefwereld, bepaalt de kwaliteit van leven van de persoon of zorg passend is. Passen in de regels van het systeem is niet altijd genoeg.

Kwaliteit van leven is meer dan een dak boven je hoofd en basale lichamelijke verzorging. Het gaat om zorg die past bij wat die éne persoon wil met zijn of haar leven. Zoals relaties onderhouden, zich ontwikkelen, onderdeel zijn van de samenleving, genoeg privacy hebben, leven volgens je eigen leefstijl en inspraak hebben in je zorg.

Onredelijke eisen?

Soms stellen mensen onredelijke eisen aan zorg. De kunst van jou als professional is dan om met elkaar te onderzoeken wat de zorg kan bieden en wat mensen en naasten zelf kunnen doen.

Concrete tips

Onderstaande piramide laat zien dat er verschillende perspectieven zijn op 'passende zorg'. Past de zorg bij de cliënt, bij het systeem, beide, of beide niet?

Tekening van een piramide met twee helften. De linkerhelft is het perspectief van de cliënt en de rechterhelft het perspectief van het systeem. De piramide bevat vier lagen, van onder naar boven: mensen met passende zorg, mensen in lastige situaties, mensen die vastlopen, escalaties

Op de verticale as zie je van onderaf gezien:

  • Passende zorg. Mensen met passende zorg, zowel vanuit de persoon als vanuit het systeem gezien. Dit is verreweg de grootste groep.
  • Lastige situaties. Mensen in lastige situaties, die met wat extra hulp of de juiste informatie de weg naar passende zorg kunnen vinden.
  • Vastgelopen situaties. Mensen in vastgelopen situaties. Zij zijn niet tevreden over hun zorg. Soms is hun zorg volgens ‘het systeem’ wel in orde.
  • Escalaties. Een kleine groep mensen bij wie de situatie volledig escaleert doordat er geen passende zorg is. Dit is niet altijd alleen zorginhoudelijk van aard, maar kan ook te maken hebben met andere factoren zoals verwachtingen, communicatieproblemen, onzorgvuldigheden in het proces, interpretaties, on-professionaliteit, etc.

Op de horizontale as in de piramide wordt zichtbaar hoe bij complexe casuïstiek het perspectief van cliënten en naasten steeds verder van het perspectief van ‘het systeem’ kan komen te staan.

Complexiteit zit niet in de persoon die zorg nodig heeft, maar ontstaat in een mismatch tussen leefwereld van de persoon, zijn of haar context en de systeemwereld van indicatiestelling, zorgtoewijzing, financiering en aanbod.